Seçimlere günler kala Prof. Dr. Tanju Tosun ile seçimleri ve ekonomiyi konuştuk.
– Seçim sonucuna ait yapılan anketlerde sonuçlar çok at başı gidiyor. Siz neler öngörüyorsunuz?
Seçimlere birkaç gün kala, belirttiğiniz üzere anketlerde 14 Mayıs’ta sandıktan ne çıkabileceğine ait net bir siyasi fotoğraf yok. Bu nedenle, 14 Mayıs seçimleri Türkiye siyasi hayatında 1950’den bugüne kadar yapılan 19 seçimle karşılaştırıldığında, sonucu evvelce kestirilemeyen seçimler ortasında birinci sıralarda gelmekte. Bunun nedenleri; 2000’lerden itibaren Türkiye siyasetinde oluşan seçmenlerin bir parti etrafında tekrar mevzilenmesinin kolay kolay çözülememesi, iktidar partisi önderinin seçmenle kurmuş olduğu aidiyet, özdeşlik bağı, iktidarın seçmeninin değerli bir kısmını alt gelir kümelerinde toplumsal yardımlarla, kendisini destekleyen sermaye kümelerini, burjuvaziyi ise kaynak, rant tahsisi yoluyla tutması. Hasebiyle, iktidar partisi seçmeni ekonomik kriz şartlarına karşın, öndere bağlılıkları, siyasal kayırmacı, patron-müşteri bağına dayanan klientalist bağlantılar nedeniyle çözülmüyor. Yakın periyot seçimlerine nazaran seçmeninin üçte birini kaybetmiş olmasına karşın, hala her üç seçmenden birinin oyunu alıyorsa, bunun arkasında ekonomik, politik dinamikler yatıyor. Başka yandan, iktidar partilerinden çözülen seçmen ise iktidarın ürettiği “istikrar” miti, “bölünme” paranoyası üzere telaffuz illüzyonlarıyla muhalefet saflarına geçmenin kendisi ve vatanı için risk üreteceği tasasıyla, iktidar partilerinin çekim alanından çıksa da, hala siyasal tercihler prestijiyle kararsız, boşlukta salınıyor.
– Seçimin bahtını ve sonucunu kim ve neler belirleyecek?
Seçime üç beş gün kala partiler ve ittifakların sadık seçmenleri ya da farklı partileri deneme kararı alan, ancak parti aidiyeti olmayan seçmenler kararını verdikleri için, seçimin sonucunu bugün prestijiyle hala kararsız olan seçmenler belirleyecek üzere görünüyor.
Bu kitle içinde birinci sefer oy kullanacaklarla, bayanların yükte olduğu araştırmalara yansımakta. Muhtemelen tıpkı kitlenin büyük çoğunluğu seçim anına yanlışsız parti tercihlerini netleştirecekler. Tercihlerin iktidar bloğu ve Cumhurbaşkanı adayından fazla, yüklü olarak muhalefet tarafında olacağını düşünüyorum. Zira, belirttiğim istikrar ya da istikrarsızlık, bölünme üzere dehşet cazipliği odaklı iletilere prestij etselerdi, bugüne kadar, tercihlerini iktidar partileri lehine netleştirebilirlerdi. Mevcut ekonomik krizde öncelikle gençler, gündelik harçlık bulmakta dahi zorlanan ya da mezun olup iş bulamayan, toplumsal medya aracılığıyla farklı ülkelerdeki yaşıtlarının standartlarını gözlemleyen öğrenciler, dar ve sabit gelirli bölümlerin gündelik hayatta krizi mutfakta deneyimleyen bayan seçmenleri kendi mukadderatlarını sandıkta çizme konusunda son analizde tercihlerini yapıp, sonucu tayin edeceklerini düşünüyorum. Bu kitlenin tercihinde ise, parti, Cumhurbaşkanı adayının kim olduğundan, parti bağlılıklarından çok, yarına inançla bakma, bir ölçü refaha ulaşma, çocuklarının ve ailesinin gelecek tasası duymamasını hangi parti, aday ikna ederek sağlarsa, ona ekonomik reflekslerle yönelerek, seçimin sonucunu tayin edecekler diye düşünüyorum.
Kutuplaştırıcı bildirilerin alıcısı kalmadı
– Bilhassa iktidar tarafında önemli bir kutuplaştırıcı lisan var. Erzurum mitinginde Ekrem İmamoğlu’na akın da bunun yapıtı. Bu kutuplaştırıcı lisan ve kampanyalar seçmeni nasıl etkiliyor. Zira adeta bir düşmanlaştırıcı lisan sözkonusu…?
2015 seçimlerinden itibaren iktidarın oy tabanındaki aşınmayla siyasi kutuplaştırıcı lisan paralel seyretmektedir. Evvel Akp, akabinde Cumhur İttifakı başkan ve seçkinleri kutuplaştıcı lisan, telaffuzla dehşetin çekiciliğiyle seçmeni ikna etme gücünden medet ummuşlardır. 14 Mayıs kampanya sürecinde bu siyasal lisan boğucu hale gelmiş, inandırıcılığını ise yitirmeye başlamıştır. Yıkıcı siyasi kutuplaşmanın hâkim olduğu şartlarda ikna edici bildiri stratejisi olarak kaygı cazipliği iktidarların tercih ettikleri strateji olsa da, bu çeşit iletilerin alıcısı artık tükenmiştir. En fazla bu iletiler partilerin kendi saflarını sıklaştırmalarına, seçmenini konsolide etmelerine yol açıyor. Ama, ekonomik kriz ve siyasi kutuplaştırmanın yaygın olduğu seçim süreçlerinde seçmen yüklü olarak çıkış yolu manasında sükunetle kendisine yaklaşanların vadettikleri umudu tercih ederler. Sonuçta Carl Schmitt’in “dost-düşman ayrımı”na dayalı siyaset usulü ve lisanı, huzurun siyaseti, dayanışma, birleşme tezleri karşısında sabun köpüğü üzere bir noktadan sonra dağılır.
Kutuplaştırıcı lisanın en büyük riski, bilinçsiz, yaptığı hareketin sonuçlarını düşünemeyen politik müminleri galeyana getirici bir tesir üreterek, politik şiddetle sonuçlanabilecek olaylara yol açmasıdır. Kutuplaştırıcı lisanın gaye gösterdiği kitle, bildirileri almaya hazır güruhlar için rakip olmaktan çıkar, ziyan verilmesi gereken düşmana dönüşür. İmamoğlu ve seçmenine yönelik Erzurum’da yaşananlar kutuplaştırıcı lisanın ne ile sonuçlanabileceğine dair düşündürücü, bir o kadar da ders alınması gereken bir örnektir. Kitleler denetimden çıkıp, kâfi tedbirler alınmadığı takdirde şiddetin artması, farklı coğrafyalarda her vakit tekrarlanması mümkündür. Bu nedenle, bu kutuplaştırıcı lisan bir ortada farklı kimliklerimizle, politik tercihlerimizle yaşamamız için hızla terk edilmelidir.
Kimliklerimiz tahakküm aracı değil
– Kemal Kılıçdaroğlu’nun son açıklamaları var ayrıyeten Doğu Güneydoğu’daki mitinglerine ağır ilgi var. Bu manada Türkiye’nin gerçek sıkıntılarını lisana getiriyor diyebiliyor muyuz?
Kemal Kılıçdaroğlu’nun Alevi kimliğini açıklaması, Doğu, Güneydoğu vilayetlerinde kendine yönelik teveccüh dikkate alındığında, Türkiye’de negatif kimliklenme, siyasi aidiyetlerden siyasi rant elde etme anlayışına artık seçmenin düne kıyasla fazla prim vermediği anlaşılıyor. Data bir aidiyet etiketi olarak kimlikler siyasal kıymetlerin şekillenmesinde kıymetli olmakla birlikte, siyasetin gündelik hayatta seçmen nezdindeki karşılığı kimin, neyi, kime, ne kadar dağıttığı ve dağıtılan maddi, manevi paha, mükafatların nasıl paylaştırıldığıdır. Bu çerçeveden bakıldığında seçim kazanmak için bir kampanya illüzyonu olarak kimliklerden medet ummanın en azından partizan seçmen dışında artık alıcısı büyük ölçüde tükenmiştir. Ama, kimliklerin kamusal alanda eşit biçimde görünür olması, anayasal haklardan yararlanma garantisinin verilmesi öbür bir şeydir. Kılıçdaroğlu’nun açıklamalarını kimliklere eşit uzaklıkta duran bir Cumhurbaşkanı adayının “kimliklerimiz tahakküm aracı olmayan zenginliklerimizdir” halindeki yaklaşımı, ülkenin kapı gerisine süpürülen meselelerinin bir modülünün lisanlandırılması ismine değerli ve kıymetlidir.
Dışlayıcı ayrıştırıcı lisana son verilmeli
– Seçime kısa bir vakit kaldı, sizce siyasette nasıl bir telaffuz ön plana çıkmalı, neye muhtaçlık var, (gençler bayanlar, toplumun farklı bölümleri için)?
Kapsayıcı, birleştirici, buluşturucu, itimat inşa edici bir siyasi telaffuz, seçime sayılı günler kala en azından kararını şimdi netleştirmemiş seçmen için oyunu isteyen tarafa dair evvel müspet bir algı geliştirmesine, ikna olmasına, akabinde sandıkta takviye vermesine katkı yapabilir. Dışlayıcı, ayrıştırıcı telaffuz ülkenin siyasi taraftarlık manasında siyasetçisini de partizan seçmenlerini de telaffuz gettolarına mahkum etmiştir. Siyasi seçkinler, bilhassa iktidar seçkinlerinin bu telaffuz gettolarından çıkıp, “biz minimum müştereklerde yurttaşlar olarak biriz, bir ortada yaşayabiliriz” duygusu ismine resetlenmeye gereksinimleri var. Bunu başarabildikleri ölçüde, her türlü kültürel, sınıfsal kimliklerin tahakkümüne girmeden birarada yaşama ismine geleceğe umutla bakabiliriz. Bu telaffuz gençler, bayanlar için iktisadi manada geleceğe inançla bakabilecekleri, yarın tasası gütmeyen, insanca yaşamanın taban ekonomik şartlarını sunan bir temelde olmalıdır. Ayrıyeten, farklı etnik, dinî, cinsel, kültürel kimlikler için kimlikleriyle varolmanın, yaşamanın anayasal teminat altına alınma garantisi veren bildirilerle yüklü olabilir. Bu iletilerin iktidar olunması durumunda siyasetlere dönüştürülmesi, siyasi seçkinlerden, kurumlara, sisteme kadar meşruiyet hissini pekiştirici tesir yapacaktır.
Her şey çok hoş olacak
– Türkiye derin bir ekonomik krizden de geçiyor. Seçim sonrasında bu manada vatandaşı nasıl günler bekliyor?
İmamoğlu’nun İstanbul seçimlerindeki telaffuzuyla popülerleşen “her şey çok hoş olacak” iletisinin iktidarın değişmesi durumunda orta vadede karşılık bulacağı umudunu taşıyorum. Uygulanan iktisat siyasetleri nedeniyle oluşan ekonomik krizin iktidarın devamı halinde kolay kolay aşılması mümkün görünmüyor. Bunun nedeni, öncelikle üniversal iktisat kurallarından uzaklaşılmış olması ve iktidarın sınıfsal tercihleri. Derin ekonomik krizin bilhassa orta sınıfı vurduğu, gelir dağılımı adaletsizliğinin had safhada olduğu bir Türkiye’de mümkün iktidar değişiminde demokratik yapısal ıslahatların rasyonel iktisat siyasetleriyle eşzamanlı yürütülmesi durumunda, çok kısa vadede olmasa da, makul bir orta vadede krizin aşılıp, iktisatta bir güzelleşme, rahatlama yaşanabileceğini iktisatçılar dillendiriyor. Bu da vatandaşlar için umudun tükenmediği halinde düşünülebilir.
Üretimden uzaklaşmak büyük sorun
– Şu anda Türkiye iktisadının yaşadığı en can yakıcı sorunlar nelerdir, bu krizden çıkış için seçimlerden sonra gelecek iktidar nasıl bir iktisat modeli izlemeli?
Türkiye iktisadının yaşadığı en can yakıcı problemlerin başında bana nazaran üretimden uzaklaşarak ithalata yönelmemiz, bunun sonucunda dış ticaret açığı ve cari açığın yükselmesi, inşaata dayalı rant iktisadının tercih edilmesi geliyor. Bu meselelerin enflasyonu yükseltmesi kaçınılmazdı. Enflasyondaki süratli yükseliş gelirin toplum bölümleri ortasındaki dağılımını bozmuş, düşük gelirlilerin gelirden aldığı hisse yıllar prestijiyle azalırken, yüksek gelirlilerin aldığı hisse ise artmıştır. Hakikaten TÜİK datalarını pahalandıran Mahfi Eğilmez’e nazaran 2020 yılında nüfusun en düşük gelirli yüzde 20’si gelirden yüzde 6,1 hisse alırken, bu oran 2021’de yüzde 6’ya gerilemiştir. En yüksek hissesi alan nüfusun yüzde 20’si ise 2020’de gelirin yüzde 46’7’sini alırken, 2022’de yüzde 48’ini elde etmiştir. Gelir dağılımı adaletsizliğini anlamamızı sağlayan Gini katsayısı da giderek sıfırdan uzaklaşıyor. 2018’de 0,395, 2020’de 0,401, 2022’de 0,415. Bunun manası; gelir dağılımının yıllar prestijiyle bozulması, yani zenginin daha güçlü, yoksulun daha yoksul olmasıdır. Bunda AKP’nin iktisat siyasetlerindeki sınıfsal ve sektörel tercih belirleyici olmuştur.
Krizden çıkış için seçimlerden sonra gelecek iktidarın herşeyden evvel ve hızla yapısal ıslahatlara girişmesi, hukuk reformuyla birlikte kurumların bağımszılığına yönelik siyasetleri hayata geçirmesi kuraldır. Hukuk ve demokrasi standartlarının yükselmesi, liyakatlı kamu bürokrasisi memleketler arası itimadı tekrar tesis edeceği üzere, yabancı sermayenin gelmesini kolaylaştıracaktır. Bu, sermayenin üretken yatırımlara yönelmesini sağlayacak, kaynak tahsisinde ideolojik tercihli sermaye yerine, uzman müteşebbüslere sağlanacak kaynak transferi, teknolojiye, ithalatı ikame edecek sektörel üretime dayanan bir model, Türkiye’nin dar koridordan çıkmasında tesirli olabilir.
Yorum Yok