Sahraaltı Afrika ülkesi Sudan’da yüzlerce sivilin öldürüldüğü silahlı çatışmalar bitmek bilmiyor. Postkolonyal tarihi darbelerle ve askerler ortasındaki çabalarla dolu olan ülkedeki 15 Nisan’da patlak veren çatışmaların gerisinde yatanları Yeditepe Üniversitesi İngilizce Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Bağlar kısmından Dr. Öğretim Üyesi Volkan İpek Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
EN ÇOK DARBE TEŞEBBÜSÜ YAŞANAN ÜLKE
Sahraaltı Afrika ülkelerinin postkolonyal periyotlarındaki siyasi yapılar ile ilgili çalışmalar yürüten Dr. İpek bunlar içinde en çok darbe teşebbüsü yaşayanın Sudan olduğunu belirtti. Ülkenin bağımsız olduğu 1956 yılından bugüne toplam 27 darbe teşebbüsü olduğunu ve bunlardan 15’inin ise muvaffakiyetle sonuçlandığının altını çizen İpek, birebir vakitte Sudan’daki başarılı darbelerin ardında da askerler ortasında güç uğraşları olduğunu belirtti. İpek’e nazaran bu gayretler yüzünden ordu idarede de başarılı olmakta zorlandı.
CUNTANIN DORUĞU ÇATIŞIYOR
Dr. İpek, ülkedeki askerler ortasındaki çabaya son örnek olan şimdiki krizin aktörlerinin iki köşede yer aldığını belirtti. İpek’e nazaran bunlardan birincisi, ülkenin şu andaki de facto devlet lideri ve 11 Kasım 2021 tarihinde kurulan Egemenlik Geçiş Konseyi’nin de başındaki isim olan General Abdülfettah Burhan. Başka köşede ise Burhan’ın kuruldaki yardımcısı olan Muhammed Hamdan Dagalu yer alıyor.
(Dagalu)
Afrika uzmanı İpek, ülkedeki iki numaralı ismi şöyle anlattı: “Dagalu tıpkı vakitte Darfur’daki, Güney Sudan’daki ve hatta Kuzey Yemen’deki kimlik kökenli isyanları bastırmak için 1987’de kurulan ‘at üzerindeki cinler’ manasına gelen Cancavid’lerin önderi pozisyonunda. 2003 yılında Darfur’da başlayan soykırımın sorumlusu olarak görülen Cancavidler, 2013 yılında ise eski Devlet Lideri Ömer el Beşir tarafından tarafından kurumsallaştırılıp paramiliter Süratli Takviye Kuvvetleri’ne dönüştürülünce Dagalu da hükümetin en kıymetli adamları ortasına girdi.”
Dr. İpek 15 Nisan’da patlak veren çatışmaların altında üç neden yattığını söyledi. “Bunlardan birincisi Sudan’ın tıpkı Myanmar ve Mısır üzere çok güçlü bir ordu ülkesi olmasıydı. Bu ülkelerde ordu yalnızca rejimin muhafızlığını yapmıyor, birebir vakitte örneğin iktisadın de temel yapı taşlarını oluşturuyor. O kadar ki, bu ülkelerde askerler siyasetin aktörlüğünü sivillere bırakmıyorlar, daha doğrusu, siyasi kültürleri buna müsaade vermiyor” diyen İpek, “Burhan ve Dagalu 2019’da el Beşir’i devirdiklerinde üçlü bir idare kurdular ve başbakanlığa Dagalu’nun tüm itirazlarına karşın Burhan sivil Abdellah Hamdok’u atadı” kelamlarıyla çekişme sürecini kıymetlendirdi.
DAGOLU SİVİL SİYASETE KARŞI
Başbakanın sivil siyasetten geldiğini vurgulayan Dr. İpek, “Burhan’ın sivil ömür prensibinden güç alan Hamdok 14 kişilik bakanlar konseyinin çoğunluğunu asker kökenli olmayan siyasetçilere ayırınca, üstüne 30 yıllık islami idarenin yerine 2020’de laikliği ilan edince Dagalu hem Burhan’a hem de Hamdok’a reaksiyon gösterdi. Lakin Dagalu’yu en çok kızdıran olay ise halkın yarı askeri yarı değil tam sivil hükümet davetlerine dayanamayan Hamdok’un Burhan’a verdiği istifanın kabul edilip akabinde yeni hükümette başbakanlığın yine Hamdok’a verilmesi oldu. Dagalu ülke siyasetinin Burhan tarafından giderek sivilleştiğini ve bu durumunda ordunun itibarını zedelediğini düşünüyordu. Bu sivilleşmenin son adımı da 6 Nisan 2023 tarihinde atıldı. Burhan 6 Nisan’da imzaladığı bir kararnameyle ileride sivil idarenin prensiplerini belirledi, ordunun sivil bir partinin denetimi altına alınabileceğini belirtti. Dagalu ise bu kararnameye karşı çıktı” diyerek anlattı güç uğraşını.
(Burhan)
HESAP VERME GERİLİMİ
İkinci sebep olarak Dr. İpek, Burhan’ın, 6 Nisan’daki kararlarında, Lahey’de savaş hatalısı olarak yargılanan el Beşir periyodunda yapılan soykırımın sorumlularının yargı önüne çıkarılacağı açıklaması olduğunu belirtti. Dr. Volkan İpek, Bu kararnamede yer alan bir Uzlaşma ve Gerçeklik Komitesi fikri Cancavidlerin başkanı olan Dagalu’yu huzursuz ettiğini söyledi.
‘DAGOLO’NUN EKONOMİK GÜCÜ VAR’
Çatışmaların ardındaki üçüncü neden Dr. İpek, Dagalu’nun Burhan tarafından asla ciddiye alınmaması olarak belirtti. Ülkedeki birçok altın madeninin denetimini elinde bulundurmasıyla değerli bir ekonomik güç sayılan Dagalu’nun görüşlerinin Burhan tarafından gereğince dinlenmediği ve uygulanmadığının altını çizen Dr. İpek, Dagalu’nun bir toplantıda “Keşke 2021’deki darbede Burhan’a takviye vermeseydim” dediğini aktardı.
Yorum Yok